سلام بر تمام مهندسین عزیز وقتتون بخیر.
امروز با ی مطلب کاربردی در خدمتتون هستیم با عنوان "آشنایی با مهم‌ترین اصطلاحات و اختصارات برقی".
این مطلب خیلی مهمه چون همیشه باهاشون سر و کار داریم پس بزن بریم.
🔹 لیست اصطلاحات مهم عمومی
| In | Rated Current (جریان نامی) | جریانی که وسیله (مثلاً کلید یا فیوز یا موتور) به صورت مداوم می‌تواند تحمل کند بدون اینکه آسیب ببیند. |
| Ith | Thermal Current (جریان حرارتی) | بیشترین جریان مداوم در شرایط حرارتی استاندارد. معمولاً برای تجهیزات حفاظتی ذکر می‌شود. |
| Ie | Rated Operational Current (جریان کاری) | جریانی که تجهیز در ولتاژ مشخص می‌تواند در شرایط واقعی کار تحمل کند. |
| Icu | Ultimate Breaking Capacity (قدرت قطع نهایی) | حداکثر جریانی که کلید اتوماتیک می‌تواند فقط یک بار بدون آسیب جدی قطع کند. |
| Ics | Service Breaking Capacity (قدرت قطع سرویس) | جریانی که کلید می‌تواند چندین بار با موفقیت قطع کند (مقدار عملی‌تر نسبت به Icu). |
| Un / Ue | Rated Voltage (ولتاژ نامی) | ولتاژی که وسیله برای آن طراحی شده است. مثلاً 400V یا 690V. |
| cosφ | Power Factor (ضریب توان) | نسبت توان اکتیو به توان ظاهری. نشان می‌دهد موتور یا بار تا چه حد انرژی را به صورت مفید مصرف می‌کند. |
| η (Eta) | Efficiency (راندمان) | نسبت توان خروجی به ورودی. هرچه بیشتر باشد اتلاف انرژی کمتر است. |
| f | Frequency (فرکانس) | تعداد سیکل در ثانیه (Hz). در ایران و اروپا 50Hz، در آمریکا 60Hz. |
| P | Power (توان) | توان موتور یا بار، بر حسب kW یا HP. |
| Ir | Adjustable Current Setting | جریان تنظیم‌شده روی رله بی‌متال یا کلید حفاظتی. |
| Ip | Peak Current (جریان پیک) | بیشترین جریان لحظه‌ای هنگام راه‌اندازی یا خطا. |
| Ik | Short-Circuit Current (جریان اتصال کوتاه) | جریانی که در حالت اتصال کوتاه رخ می‌دهد. برای انتخاب فیوز/کلید مهم است. |
🔹 یک مثال عملی
فرض کنید روی پلاک موتوری نوشته شده:
- P = 30 kW
- Un = 400 V
- In = 57 A
- cosφ = 0.85
- η = 92%
یعنی:
این موتور برای شبکه سه‌فاز 400 ولت طراحی شده، جریان نامی آن 57 آمپر است و در بهترین شرایط با راندمان 92% و ضریب توان 0.85 کار می‌کند. بنابراین برای حفاظت آن باید رله بی‌متال یا کلید موتوری در محدوده‌ی 55 تا 60 آمپر انتخاب شود.
🔹 اصطلاحات و علامت‌های پرکاربرد در کنتاکتور
| AC-1 | دسته‌بندی بار (AC utilization category) | مخصوص بارهای اهمی مثل هیتر؛ جریان راه‌اندازی خیلی کم. |
| AC-3 | دسته‌بندی بار موتور | مخصوص موتورهای قفس سنجابی؛ مناسب برای راه‌اندازی مستقیم (Direct On Line). |
| AC-4 | دسته‌بندی بار موتور سنگین | مخصوص راه‌اندازی/قطع مکرر موتور، ترمزینگ و اینچینگ. فشار زیادی به کنتاکتور وارد می‌کند. |
| In / Ie | جریان نامی کنتاکتور | جریانی که کنتاکتور در شرایط مشخص (مثلاً AC-3) می‌تواند مداوم تحمل کند. |
| Ue | ولتاژ نامی کاری | ولتاژی که کنتاکتور برای آن طراحی شده (مثلاً 400V AC). |
| Ui | ولتاژ نامی عایقی | حداکثر ولتاژی که عایق کنتاکتور بدون آسیب تحمل می‌کند (مثلاً 690V). |
| Ith | جریان حرارتی نامی | بیشترین جریان مداوم که بدون باز و بسته شدن کنتاکتور می‌تواند تحمل کند. |
| Icu / Ics | قدرت قطع کلید حفاظتی همراه | برای انتخاب کلید بالادست مرتبط با کنتاکتور استفاده می‌شود. |
| A1 / A2 | بوبین (Coil Terminals) | ترمینال‌های تغذیه بوبین کنتاکتور. A1 مثبت/فاز و A2 نول یا فاز دوم. |
| NO (Normally Open) | کنتاکت باز معمولی | در حالت عادی باز است، با تحریک بوبین بسته می‌شود. |
| NC (Normally Closed) | کنتاکت بسته معمولی | در حالت عادی بسته است، با تحریک بوبین باز می‌شود. |
| 13–14 | شماره‌گذاری استاندارد کنتاکت کمکی NO | یعنی کنتاکت کمکی باز. |
| 21–22 | شماره‌گذاری استاندارد کنتاکت کمکی NC | یعنی کنتاکت کمکی بسته. |
| 95–96 | ورودی/خروجی کنتاکت رله حرارتی (NC) | برای فرمان قطع مدار استفاده می‌شود. |
| 97–98 | ورودی/خروجی کنتاکت رله حرارتی (NO) | برای آلارم یا نمایشگر استفاده می‌شود. |
| duty cycle | چرخه کاری | نشان می‌دهد کنتاکتور چند بار در ساعت می‌تواند بدون آسیب کلیدزنی کند. |
| life span | طول عمر مکانیکی/الکتریکی | تعداد کلیدزنی‌هایی که کنتاکتور بدون خرابی می‌تواند انجام دهد. |
🔹 نکات تکمیلی
- برای موتورهای القایی قفس سنجابی → همیشه باید کنتاکتور بر اساس AC-3 انتخاب شود.
- اگر کاربرد سنگین‌تر باشد (مثل جرثقیل یا پرس) → باید AC-4 انتخاب کرد.
- شماره‌گذاری پایانه‌ها بر اساس استاندارد IEC 60947-4-1 است.
🔹 اصطلاحات پرکاربرد در MCB و MCCB
| In | Rated Current (جریان نامی) | جریانی که کلید می‌تواند به‌صورت مداوم عبور دهد (مثلاً 32A). |
| Icu | Ultimate Breaking Capacity | حداکثر جریان اتصال کوتاهی که کلید می‌تواند یک بار بدون آسیب شدید قطع کند (مثلاً 10kA). |
| Ics | Service Breaking Capacity | جریانی که کلید می‌تواند چندین بار با موفقیت قطع کند. معمولاً درصدی از Icu (مثل 50% یا 75%). |
| Ue | Rated Operational Voltage | ولتاژی که کلید برای آن طراحی شده (MCB معمولاً 230/400V – MCCB تا 690V). |
| Ui | Rated Insulation Voltage | ولتاژی که عایق کلید می‌تواند تحمل کند (مثلاً 800V برای MCCB). |
| Uimp | Impulse Withstand Voltage | ولتاژی که در برابر ضربه‌های گذرا (surge) تحمل می‌کند (مثلاً 6kV). |
| Ics/Icu Ratio | نسبت قدرت قطع سرویس به نهایی | هرچه این نسبت بالاتر باشد، کلید مطمئن‌تر است. |
| I2t | Let-through Energy | انرژی عبوری در زمان قطع؛ نشان‌دهنده میزان حفاظت از کابل‌ها. |
| Ir | Adjustable Rated Current | جریان قابل تنظیم (فقط در MCCB). مثلاً MCCB با In=250A ممکن است از 100A تا 250A قابل تنظیم باشد. |
| Im / Ii | Instantaneous Trip Setting | جریان قطع لحظه‌ای برای حفاظت در برابر اتصال کوتاه (در MCCB قابل تنظیم). |
| Curve (B, C, D, K, Z) | مشخصه قطع حرارتی-مغناطیسی | برای MCBها: • B: 3–5 In (بارهای مقاومتی سبک) • C: 5–10 In (بارهای عمومی و موتوری) • D: 10–20 In (بارهای خیلی سنگین مثل ترانس/جرثقیل) • K, Z: موارد خاص |
| Poles (1P, 2P, 3P, 4P) | تعداد پل | نشان می‌دهد کلید چند فاز را قطع می‌کند. |
| Icw | Rated Short-time Withstand Current | جریانی که MCCB می‌تواند برای مدت کوتاهی (مثلاً 1s) بدون آسیب تحمل کند. |
| Category A/B | کلاس عملکرد MCCB | • Category A: بدون تاخیر زمان قطع (معمولاً MCBها) • Category B: با تاخیر کوتاه (selective) برای هماهنگی حفاظتی. |
| Trip Unit | واحد قطع | مکانیزم داخلی MCCB (حرارتی، مغناطیسی، الکترونیکی یا میکروپروسسوری). |
🔹 تفاوت MCB و MCCB در یک نگاه
- MCB: تا حدود 125A، قدرت قطع محدود (6–25kA)، غیرقابل تنظیم.
- MCCB: تا 2500A و بالاتر، قدرت قطع بیشتر (25–100kA)، جریان و زمان قطع قابل تنظیم.
🔹 مثال کاربردی
فرض کنید یک MCCB داریم با مشخصات زیر:
- In = 250A
- Ir = 160–250A (قابل تنظیم)
- Icu = 50kA
- Ics = 35kA (70% Icu)
- Ue = 690V
- Curve = C
یعنی این کلید می‌تواند تا 250 آمپر را به صورت مداوم عبور دهد، در برابر اتصال کوتاه 50kA مقاومت کند، و در حالت سرویس چندین بار تا 35kA قطع انجام دهد.
🔹 اصطلاحات و علائم پرکاربرد در کلید هوایی (ACB)
| In | Rated Current (جریان نامی) | حداکثر جریانی که کلید به‌صورت مداوم می‌تواند عبور دهد (مثلاً 4000A). |
| Ir | Adjustable Rated Current | جریان تنظیم‌شده توسط واحد حفاظتی (مثلاً از 0.4 تا 1 × In). |
| Icu | Ultimate Breaking Capacity | بیشترین جریان اتصال کوتاه که کلید می‌تواند یک بار بدون آسیب جدی قطع کند (مثلاً 100kA). |
| Ics | Service Breaking Capacity | جریانی که کلید می‌تواند چند بار با موفقیت قطع کند (معمولاً 50 تا 100٪ Icu). |
| Icw | Rated Short-time Withstand Current | جریانی که کلید می‌تواند در مدت کوتاه (۱ تا ۳ ثانیه) بدون آسیب تحمل کند (مثلاً 65kA/1s). |
| Ue | Rated Operational Voltage | ولتاژ کاری نامی (معمولاً 400/690V). |
| Ui | Rated Insulation Voltage | ولتاژ نامی عایقی (مثلاً 1000V). |
| Uimp | Impulse Withstand Voltage | ولتاژ ضربه‌ای گذرا که کلید تحمل می‌کند (مثلاً 12kV). |
| Trip Unit | واحد حفاظتی | ماژول الکترونیکی یا میکروپروسسوری که حفاظت‌های مختلف (حرارتی، مغناطیسی، نشتی زمین) را انجام می‌دهد. |
| Long Time (Ir / tr) | حفاظت اضافه‌بار (Long Delay) | جریان و زمان قطع در اضافه‌بار طولانی. |
| Short Time (Isd / tsd) | حفاظت اتصال کوتاه تأخیری (Short Delay) | تنظیم جریان و تاخیر برای هماهنگی سلکتیو بین کلیدها. |
| Instantaneous (Ii) | حفاظت اتصال کوتاه لحظه‌ای | قطع سریع هنگام اتصال کوتاه نزدیک به کلید. |
| Ground Fault (Ig / tg) | حفاظت خطای زمین | جریان و زمان قطع در اتصال زمین. |
| LSIG / LSI / LI | ترکیب حفاظت‌ها | • L: Long-time • S: Short-time • I: Instantaneous • G: Ground fault |
| Mechanical Life | طول عمر مکانیکی | تعداد قطع و وصل مکانیکی بدون بار (مثلاً 20,000 بار). |
| Electrical Life | طول عمر الکتریکی | تعداد قطع و وصل تحت بار نامی (مثلاً 10,000 بار). |
| Fixed / Withdrawable | نوع نصب | ثابت یا کشویی (برای تعمیر سریع بدون قطع کامل تابلو). |
| Auxiliary Contacts (NO/NC) | کنتاکت کمکی | برای سیگنال‌دهی یا فرمان به سیستم مانیتورینگ. |
| Shunt Trip / Under Voltage Release | واحد قطع فرمان‌پذیر | شانت‌تریپ: قطع از راه دور؛ آندرولتاژ: قطع در افت ولتاژ شدید. |
| Communication Module | ماژول ارتباطی | امکان مانیتورینگ و کنترل از راه دور (Modbus، Profibus، Ethernet). |
🔹 تفاوت کلید هوایی با MCCB
- محدوده جریان: MCCB تا 2500A → ACB تا 6300A.
- قدرت قطع: ACB قدرت قطع بالاتر (معمولاً 65–150kA).
- واحد حفاظتی: MCCB معمولاً حرارتی-مغناطیسی یا الکترونیکی ساده → ACB واحد میکروپروسسوری با تنظیمات پیشرفته.
- کاربرد: MCCB در تابلوهای فرعی → ACB در تابلو اصلی و ژنراتور.
- ویژگی‌ها: ACBها معمولاً کشویی، مجهز به ماژول ارتباطی و با قابلیت هماهنگی حفاظتی دقیق هستند.
🔹 مثال کاربردی
فرض کنید کلید هوایی با مشخصات زیر داریم:
- In = 4000A
- Icu = 100kA / 1s
- Ir = 0.4–1 × In (قابل تنظیم)
- LSIG Protection
- Ue = 690V
یعنی این کلید می‌تواند تا 4000 آمپر جریان مداوم را عبور دهد، در صورت اتصال کوتاه تا 100kA را قطع کند، و انواع حفاظت‌های اضافه‌بار، اتصال کوتاه، و خطای زمین را به صورت دقیق انجام دهد.
خب دوستان عزیز امیدوارم به کارتون بیاد و استفاده کنید.
دیدگاه خود را بنویسید